De schildklier binnen de orthomoleculaire praktijk

In deel 1 en 2 van deze reeks hebben we de fysiologie en pathologie van de schildklier besproken, alsmede het nut van bloedwaardentesten. In dit deel gaan we dieper in op waar het uiteindelijk om aankomt in de praktijk: voorkomen en genezen van schildklierproblematiek.

Deel 3: voorkomen en genezen

Overgewicht en gewichtsverlies zijn van invloed op HPT-as en de schildklierhormonen. Een van de best beproefde manieren om het basaalmetabolisme te verlagen bijvoorbeeld, is calorische restrictie. Hoe werkt dat precies?

Met name in het spierweefsel treden veranderingen op, blijkt uit onderzoek bij proefdieren. Er vindt minder thermogenese plaats (warmteontwikkeling = verbranding) als gevolg van lokale afname van de T3-niveaus. En dat resulteert in vervanging van de snelle spiervezels door langzame spiervezels, waardoor samentrekkingen afnemen. Deze ‘energiebezuinigingen’ worden deels in stand gehouden als de calorie-inname toeneemt, waardoor de hoeveelheid lichaamsvet een snelle inhaalslag kan maken [1].

Bij een andere studie keek men naar het effect van gewichtsverlies op de schildklierhormonen, bij obese vrouwen. De onderzoeksgroep bestond uit 27 vrouwen met overgewicht en diabetes type 2. Als controle dienden 12 slanke vrouwen. Negen vrouwen kregen een maagverkleining (Roux-en- Gastric Bypass), negen kregen een laagcalorisch eiwitrijk dieet en negen kregen een maagband. Er werd onder andere gekeken naar TSH, T3, en fT4 aan het begin, na drie weken en na drie maanden.

Aan het begin bleek dat obese vrouwen hogere TSH en T3 en lagere T4-spiegels hadden dan de vrouwen in de controlegroep. Ongeacht de afvalstrategie traden na drie weken vergelijkbare veranderingen op in de schildklierhormonen van de obese vrouwen. Hun TSH-spiegels namen af en hun fT4-spiegels namen toe. Na drie maanden keerde fT4 naar het oorspronkelijke niveau, terwijl TSH en T3 verlaagd bleven (wat correspondeert met een lager basaalmetabolisme). Je zou kunnen concluderen dat ‘lijnen’ de meest effectieve manier is om de belangrijkste functie van de schildklier te saboteren: het metabolisme [2].

Overeten

Is het mogelijk om de schildklier te stimuleren door meer te gaan eten? Ja, maar dit werkt niet bij iedereen even goed. Meer eten zorgt er bij sommige mensen voor dat er meer schildklierhormoon wordt geproduceerd. Niet geheel verassend misschien, zijn dit de mensen die niet snel aankomen en makkelijk slank blijven. Ook reageren ze op een copieuze maaltijd door meer warmteontwikkeling in hun lichaam, dus ze zetten de extra calorieën om in warmte, waar anderen, die wel snel aankomen, ze omzetten in vet [3].

Mensen die obees zijn hebben vaak (maar niet altijd) normale schildklierwaarden. De resultaten van extra schildklierhormoon als manier om af te vallen - als er geen sprake is van hypothyreoïdie - kunnen dan ook teleurstellend zijn. Mogelijk ligt dat aan het setpoint van het lichaam [4] of aan de efficiency van de schildklierhormonen. Zo is bruin vetweefsel een belangrijk doel voor T3 en bevat het veel receptoren voor dit hormoon [5].

Ook leptine speelt een rol. Als de voorraad lichaamsvet toeneemt door overeten, begint het steeds meer leptine te produceren. Als de hypothalamus signaleert dat er veel leptine in omloop is, dan prikkelt hij de schildklier om het metabolisme op te voeren want in principe is het nadelig als de vetvoorraad te veel oploopt. Als iemand dan toch blijft dooreten, dan kan de hypothalamus ongevoelig (resistent) worden voor het effect van leptine. Het metabolisme wordt niet langer verhoogd ondanks het overtollige aanbod van voedsel [6].

Het komt erop neer dat de leptineresistente hypothalamus reageert alsof iemand is uitgehongerd terwijl diegene in werkelijkheid te veel eet en te veel vet opslaat. Dat gaat via de HPT-as, door de schildklier te instrueren minder schildklierhormoon (lage T3-spiegels en TSH) aan te maken [6]. Zowel te veel als te weinig eten kan dus de schildklierfunctie beïnvloeden maar dat gaat niet altijd in de gewenste richting.

Er wordt vaak beweerd dat een dieet dat laag is in koolhydraten beter is voor de schildklier. Lowcarb zou met name geschikt zijn bij een trage schildklier ten gevolge van de ziekte van Hashimoto. Er is echter geen goed onderzoek dat dit idee onderbouwt.

Beweging

Beweging helpt. Bij dieren is aangetoond dat beweging de afname van thermogenese en rustmetabolisme als gevolg van calorische restrictie teniet kan doen [7]. Beweging is de manier om wit vetweefsel om te zetten in bruin vetweefsel. Lichaamsbeweging stimuleert namelijk de productie van het hormoon irisine, dat de omzetting van wit naar bruin vetweefsel teweegbrengt. Als het lichaam over meer bruin vetweefsel beschikt (dat bol staat van T3-receptoren) dan kan de HPT-as effectiever zijn werk doen.

Bij jonge, obese vrouwen is onderzocht welke vorm van lichaamsbeweging daarbij het meeste resultaat had: high-intensity intervaltraining (6 keer 1 minuut keihard fietsen met rust-intervallen van 1 minuut) of aerobische training met een matige intensiteit (40 min stevig fietsen). Daaruit bleek dat de high-intensity intervaltraining een beduidend effect had op de irisine-gehalte in de spieren, terwijl er geen effect was van matig intensieve aerobische training [8].

Krachttraining leidt tot toename van de spiermassa (meestal ten koste van vetmassa) en dat zorgt voor een stijging van het basaalmetabolisme en op veranderingen in de schildkierhormonen die wijzen op een efficiëntere HPT-as. Negen maanden trainen gaf een gemiddelde stijging van de BMR van gemiddeld 5 procent, al waren de onderlinge verschillen erg groot. Die verschillen konden verklaard worden aan de hand van de hoeveelheid schildklierhormoon [9].

Bij schildklieraandoeningen wordt stress vaak genoemd als een ontregelende factor. Bij patiënten met ernstig hersenletsel ziet men bijvoorbeeld dat de stresshormonen cortisol, prolactine en IGF1 verhoogd zijn en de schildklierhormonen (en geslachtshormonen) zijn verlaagd, met ernstige gevolgen voor het dagelijks functioneren. Onderzoekers denken dat de hypothyreoïdie die is ontstaan, het gevolg is van de aanhoudende stress die bij hersenletsel ontstaat [10].

Slaapgebrek

Een belangrijke oorzaak van stress is slaapgebrek. Het mag dan ook geen verbazing wekken dat voldoende slaap samenhangt met gezonde schildklierwaarden. Dat blijkt uit de resultaten van de Engelse National Diet and Nutrition Survey [11].

Verschillende studies lieten al zien dat een korte nachtrust een verhoogd risico geeft op overgewicht en metabool syndroom onder andere als gevolg van een ontregelde eetlust. De Engelse onderzoekers keken naar de relatie tussen de nachtrust en een aantal metabole markers – BMI, bloeddruk, tailleomvang, lipiden, glucose, HbA1c, schildklierhormonen en c-reactief eiwit (CRP) - bij een groep van 1615 volwassenen. Langer slapen betekende een lagere BMI en tailleomvang, betere waarden voor HDL-cholesterol en vrij thyroxine. Meer slapen betekende lagere waardes voor HbA1c (een maat voor bloedsuikerspiegels over een langere periode) en CRP (minder laaggradige ontstekingen) [11].

Medicijnen

Er zijn medicijnen die de opname van schildklierhormoonmedicijnen (thyroxine) kunnen beïnvloeden (zoals maagzuurremmers, dus wisselwerking) en er zijn medicijnen die bewust worden ingezet om de overactieve schildklier bij Graves plat te leggen (thiamazol).

Maar meer medicijnen beïnvloeden de werking van de schildklier. Cordarone (amiodoron) wordt ingezet bij hartritmestoornissen. Door dit middel kan de schildklier te langzaam of juist te snel gaan werken. Mensen die al schildklierproblemen hebben mogen dit medicijn meestal niet gebruiken.

Ook het cytostaticum Axitinib dat ingezet wordt tegen nierkanker en Ribavirine dat gebruikt wordt om het hepatitisvirus tegen te gaan, kunnen de schildklierfunctie verstoren. [bron: bijsluiter van Cordarone en Axitinib]. Lithium dat wordt gebruikt om de stemming te stabiliseren bij mensen met een bipolaire stoornis, vertraagt de stofwisseling (schildklier). [bron: Bijsluiter Lithium]

Over twee weken leest u meer over de schildklier binnen de orthomoleculaire praktijk in het vierde en laatste deel van deze reeks: “De orthomoleculaire behandeling”.

Literatuur

1. De Andrade PB, Neff LA, Strosova MK et al, Caloric restriction induces energy-sparing alterations in skeletal muscle contraction, fiber composition and local thyroid hormone metabolism that persist during catch-up fat upon refeeding. Front Physiol. 2015 Sep 16;6:254.

2. Lips MA, Pijl H, van Klinken JB et al. Roux-en-Y gastric bypass and calorie restriction induce comparable time-dependent effects on thyroid hormone function tests in obese female subjects. Eur J Endocrinol. 2013 Aug 28;169(3):339-47.

3. Bouchard C, Tchernof A, Tremblay A, Predictors of body composition and body energy changes in response to chronic overfeeding, Int J Obes (Lond). 2014 Feb;38(2):236-42.

4. Manji N1, Boelaert K, Sheppard MC, Lack of association between serum TSH or free T4 and body mass index in euthyroid subjects, Clin Endocrinol (Oxf). 2006 Feb;64(2):125-8.

5. Weiner J, Hankir M, Heiker JT, Thyroid hormones and browning of adipose tissue. Mol Cell Endocrinol. 2017 Dec 15; 458: 156-159.

6. Mantzoros CS, Magkos F, Brinkoetter M, Leptin in human physiology and pathophysiology. Am J Physiol Endocrinol Metab. 2011 Oct;301(4):E567-84.

7. Fuller-Jackson JP, Clarke IJ, Rao A, Exercise counteracts the homeostatic decrease in thermogenesis caused by caloric restriction in sheep. FASEB J. 2018 Feb 13:fj201701504R.

8. Archundia-Herrera C, Macias-Cervantes M, Ruiz-Muñoz B, Muscle irisin response to aerobic vs HIIT in overweight female adolescents. Diabetol Metab Syndr. 2017 Dec 28;9:101.

9. Aristizabal JC, Freidenreich DJ, Volk BM, Effect of resistance training on resting metabolic rate and its estimation by a dual-energy X-ray absorptiometry metabolic map, Eur J Clin Nutr. 2015 Jul;69(7):831-6.

10. Marina D, Klose M, Nordenbo A, Early endocrine alterations reflect prolonged stress and relate to 1-year functional outcome in patients with severe brain injury. Eur J Endocrinol. 2015 Jun;172(6):813-22.

11. Potter GDM, Cade JE, Hardie LJ., Longer sleep is associated with lower BMI and favorable metabolic profiles in UK adults: Findings from the National Diet and Nutrition Survey, PLoS One. 2017 Jul 27;12(7):e0182195.