Oxytocine in een anderhalvemetersamenleving
De evolutie van aanraking
Aan elkaar ‘plukken’ is een belangrijk kenmerk van het sociale leven van primaten. Sommige soorten besteden hier maar liefst 20% van hun dag aan (Dunbar, 2010). Men ging er altijd van uit dat het alleen om hygiëne ging, namelijk het verwijderen van parasieten of vegetatieresten uit de vacht. In de praktijk hebben wilde primaten echter niet zoveel last van parasieten dat dit de hoeveelheid tijd rechtvaardigt die wordt besteed aan verzorging. Een meer voor de hand liggende verklaring is dat deze vorm van aanraking een sociale functie heeft: bonding (hechting). Gedurende de evolutie heeft ook bij mensen aanraking een belangrijke (sociale) functie gekregen. Sociale aanraking zorgt in de menselijke ontwikkeling gedurende het hele leven voor bonding, beloning, communicatie en emotionele regulatie. Of het nu een warme omhelzing is of een geruststellende hand op de schouder, fysiek contact is een manier van hoe we bezorgdheid tonen en vriendschap met geliefden tot stand brengen. We voelen ons er goed door en kunnen niet zonder.
De gevolgen van sociale en fysieke afstand
Gedwongen sociale en fysieke afstand kan negatieve gevolgen hebben voor onze gezondheid. We kunnen last krijgen van prikkelbaarheid, angst voor het oplopen en verspreiden van infectie, woede, verwarring, frustratie, eenzaamheid, ontkenning, depressie, slapeloosheid en wanhoop (Dubey, 2020). Ook kan men door onzekerheid over de gezondheidsstatus obsessief-compulsieve symptomen ontwikkelen, zoals herhaalde temperatuurcontroles en het veelvuldig steriliseren van handen en oppervlaktes (Wen Li, 2020). Onderzoek uit 2004, naar aanleiding van de SARS uitbraak in Toronto in 2003, laat zien dat na quarantaine en isolatie zelfs een posttraumatische stressstoornis (PTSS) kan optreden. De symptomen van PTSS zijn positief geassocieerd met de duur van de quarantaine (Hawryluck, 2004). Een mogelijke oorzaak van bovengenoemde symptomen kan worden gezocht in het ontbreken van aangenaam lichamelijk contact.
De driehoek van bonding; serotonine, oxytocine, prolactine en dopamine
In de zogenaamde driehoek van bonding staan serotonine, oxytocine en prolactine, die samen de ‘bonding-cocktail’ vormen (Mottolese, 2014, Kennett, 2012), centraal. Deze stoffen hebben een wisselwerking in het verwerken van aangename aanrakingsstimuli, die binnenkomen via de huid. De huid is het grootste orgaan van het menselijk lichaam. Aangenaam lichaamscontact activeert TRP3 en TRP4 receptoren in de huid. Deze receptoren zijn verantwoordelijk voor de productie van serotonine (Slominski, 2005) en geeft aangename en onaangename aanrakingsstimuli door aan onze sensorische neuronen (Moehring, 2018). Wanneer serotonine, gemaakt in de huid, aankomt bij de DRN (de dorsale raphe-kern, een heterogene hersenstamkern in de middenhersenen), dan wordt de productie van serotonine centraal gestimuleerd. Serotonine activeert vervolgens de paraventriculaire kern (PVN) van de hypothalamus voor het produceren van oxytocine. Oxytocine is een neuropeptide dat betrokken is bij het vergroten van positieve gevoelens van vertrouwen, emotionele binding en sociale verbinding, terwijl het tegelijkertijd angst vermindert (Kirsch 2015). Omdat het hormoon wordt geactiveerd na aangename aanraking van de huid, staat oxytocine bekend als het 'knuffelhormoon'. Oxytocine verbindt zich vervolgens aan de lactotrope cellen van de hypofysevoorkwab, de adenohypofyse, die daarop prolactine produceren. Prolactine is via een negatief feedbacksysteem de rem op de productie van dopamine: het stimuleert de afgifte ervan, terwijl dopamine op zijn beurt de rem is op prolactine, waarmee dopamine-stimulatie weer afneemt (Fitzgerald 2008). Ook prikkeling van de DRN en de PVN remt de productie van dopamine in de Nucleus Arcuatus. De Nucleus Arcuatus en daarmee de productie van dopamine staat als het ware in het midden van de driehoek PVN-DRN-hypofyse.Invloed op gedrag
De driehoek van bonding en de daarmee samenhangende hersenstofwisseling heeft grote invloed op ons gedrag. Serotonine en oxytocine zijn belangrijk voor de regulatie van gedragingen zoals socialisatie en onbewuste reacties op externe prikkels. Tevens zijn beide stoffen betrokken bij aandoeningen als sociale angst, depressie en autisme; ze hebben interactie in hersengebieden zoals de amygdala die belangrijk zijn voor de regulering van op emoties gebaseerd gedrag (Mottolese 2014). Oxytocine heeft een remmend effect op de sympathicus en de HPA-as. Oxytocine dat in de hersenen vrijkomt als reactie op sensorische stimulatie draagt bij aan het dagelijkse welzijn en het vermogen om met stress om te gaan (Kerstin Uvnäs-Moberg, 2014).
Wanneer aangenaam lichaamscontact niet mogelijk is, wordt de productie van serotonine en oxytocine geremd, terwijl dopamine juist minder wordt geremd. Dit heeft gevolgen voor de signalering via de amygdala, het hersengebied waar op emoties gebaseerd gedrag wordt gereguleerd: door vermindering van de neurotransmitters serotonine en oxytocine en verhoging van dopamine kunnen angstgevoelens, ongerustheid en paranoia worden gestimuleerd en wordt ons gedrag door deze gevoelens gestuurd (Rosenfeld 2011, Linsambarth 2017).
Kennis in de praktijk
We hebben in onze anderhalvemetersamenleving alternatieven nodig voor het aanmaken van oxytocine, om gedrag dat volgt uit onder meer angstgevoelens, ongerustheid en paranoia te kunnen reguleren. Voldoende aanmaak van oxytocine stimuleert sociaal interactief gedrag, verhoogt welzijn en heeft anti-stresseffecten, waardoor we meer ontspannen gedrag laten zien. Hoewel niets de voordelen van positieve menselijke aanraking volledig kan vervangen, zijn er wel degelijk alternatieven die de aanmaak van oxytocine stimuleren en die u kunt toepassen als interventie:
· Oogcontact maken; in elkaars ogen staren verhoogt de productie van oxytocine (Nagasawa, 2015)
· Intermittent drinking; het dorstgevoel verhoogt de productie van oxytocine (Pruimboom, 2016)
· Knuffelen met je eigen gezinsleden
· Het activeren van de TRP3 en TRP4 receptoren met Whole Body Hyperthermia, Whole Body Massage of het nemen van een sauna (Hale, 2017)
· Videobellen, online yogalessen en zingen zijn andere activiteiten die de afgifte van oxytocine in de hersenen verhogen. (Jayaram, 2013; Keeler, 2015)
Referenties
Brooks, Samantha K, Rebecca K Webster, Louise E Smith, Lisa Woodland, Simon Wessely, Neil Greenberg, en Gideon James Rubin. ‘The Psychological Impact of Quarantine and How to Reduce It: Rapid Review of the Evidence’. The Lancet 395, nr. 10227 (14 maart 2020): 912–20. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30460-8.
Carnevale, G., V. Di Viesti, M. Zavatti, A. Benelli, en P. Zanoli. ‘Influence of Griffonia Simplicifolia on Male Sexual Behavior in Rats: Behavioral and Neurochemical Study’. Phytomedicine 18, nr. 11 (15 augustus 2011): 947–52. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2011.02.009.
Dubey, Souvik, Payel Biswas, Ritwik Ghosh, Subhankar Chatterjee, Mahua Jana Dubey, Subham Chatterjee, Durjoy Lahiri, en Carl J. Lavie. ‘Psychosocial Impact of COVID-19’. Diabetes & Metabolic Syndrome: Clinical Research & Reviews 14, nr. 5 (1 september 2020): 779–88. https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.05.035.
Fitzgerald P, Dinan TG. Prolactin and dopamine: what is the connection? A review article. J Psychopharmacol. 2008;22(2 Suppl):12-19. doi:10.1177/0269216307087148
Ghaderi, Amir, Omid Asbaghi, Željko Reiner, Fariba Kolahdooz, Elaheh Amirani, Hamed Mirzaei, Hamid Reza Banafshe, Parisa Maleki Dana, en Zatollah Asemi. ‘The Effects of Saffron (Crocus Sativus L.) on Mental Health Parameters and C-Reactive Protein: A Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials’. Complementary Therapies in Medicine 48 (1 januari 2020): 102250. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2019.102250.
Hawryluck, Laura, Wayne L. Gold, Susan Robinson, Stephen Pogorski, Sandro Galea, en Rima Styra. ‘SARS Control and Psychological Effects of Quarantine, Toronto, Canada’. Emerging Infectious Diseases 10, nr. 7 (juli 2004): 1206–12. https://doi.org/10.3201/eid1007.030703.
Hale, Matthew W., Jodi L. Lukkes, Kathleen F. Dady, Kyle J. Kelly, Evan D. Paul, David G. Smith, Charles L. Raison, en Christopher A. Lowry. ‘Whole-Body Hyperthermia and a Subthreshold Dose of Citalopram Act Synergistically to Induce Antidepressant-like Behavioral Responses in Adolescent Rats’. Progress in Neuro-Psychopharmacology and Biological Psychiatry 79 (oktober 2017): 162–68. https://doi.org/10.1016/j.pnpbp.2017.06.006.
Jayaram, N., S. Varambally, R. V. Behere, G. Venkatasubramanian, R. Arasappa, R. Christopher, en B. N. Gangadhar. ‘Effect of yoga therapy on plasma oxytocin and facial emotion recognition deficits in patients of schizophrenia’. Indian Journal of Psychiatry 55, nr. Suppl 3 (juli 2013): S409–13. https://doi.org/10.4103/0019-5545.116318.
Keeler, Jason R., Edward A. Roth, Brittany L. Neuser, John M. Spitsbergen, Daniel J. M. Waters, en John-Mary Vianney. ‘The neurochemistry and social flow of singing: bonding and oxytocin’. Frontiers in Human Neuroscience 9 (23 september 2015). https://doi.org/10.3389/fnhum.2015.00518.
Kennett, Jessica E., en De’Nise T. McKee. ‘Oxytocin: An emerging regulator of prolactin secretion in the female rat’. Journal of Neuroendocrinology 24, nr. 3 (maart 2012): 403–12. https://doi.org/10.1111/j.1365-2826.2011.02263.x.
Kirsch P. Oxytocin in the socioemotional brain: implications for psychiatric disorders. Dialogues Clin Neurosci. 2015;17(4):463-476.
Li, Wen, Yuan Yang, Zi-Han Liu, Yan-Jie Zhao, Qinge Zhang, Ling Zhang, Teris Cheung, en Yu-Tao Xiang. ‘Progression of Mental Health Services during the COVID-19 Outbreak in China’. International Journal of Biological Sciences 16, nr. 10 (15 maart 2020): 1732–38. https://doi.org/10.7150/ijbs.45120.
Linsambarth, Sergio, Rodrigo Moraga-Amaro, Daisy Quintana- Donoso, Sebastian Rojas and Jimmy Stehberg , The Amygdala and Anxiety, 2017, DOI: 10.5772/intechopen.68618
Moehring, Francie, Ashley M Cowie, Anthony D Menzel, Andy D Weyer, Michael Grzybowski, Thiago Arzua, Aron M Geurts, Oleg Palygin, en Cheryl L Stucky. ‘Keratinocytes mediate innocuous and noxious touch via ATP-P2X4 signaling’. Onder redactie van David D Ginty. eLife 7 (16 januari 2018): e31684. https://doi.org/10.7554/eLife.31684.
Mottolese, Raphaelle, Jérôme Redouté, Nicolas Costes, Didier Le Bars, en Angela Sirigu. ‘Switching brain serotonin with oxytocin’. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 111, nr. 23 (10 juni 2014): 8637–42. https://doi.org/10.1073/pnas.1319810111.
‘Oxytocin-gaze positive loop and the coevolution of human-dog bonds | Science’. Geraadpleegd 22 juni 2020. https://science.sciencemag.org/content/348/6232/333.abstract.
Pierce, Shanley. ‘Touch Starvation Is a Consequence of COVID-19’s Physical Distancing’. TMC News (blog), 15 mei 2020. https://www.tmc.edu/news/2020/05/touch-starvation/.
Pruimboom, L., en D. Reheis. ‘Intermittent Drinking, Oxytocin and Human Health’. Medical Hypotheses 92 (1 juli 2016): 80–83. https://doi.org/10.1016/j.mehy.2016.04.043.
‘Raison-Whole-body-hyperthermia-and-a-subthreshold-dose-of-citalopram-act-synergistically-to-induce-antidepressant-like-behavioral-responses-in-adolescent-rats.pdf’. Geraadpleegd 22 juni 2020. https://centerhealthyminds.org/assets/files-publications/Raison-Whole-body-hyperthermia-and-a-subthreshold-dose-of-citalopram-act-synergistically-to-induce-antidepressant-like-behavioral-responses-in-adolescent-rats.pdf.
Slominski, Andrzej, Jacobo Wortsman, en Desmond J. Tobin. ‘The Cutaneous Serotoninergic/Melatoninergic System: Securing a Place under the Sun’. FASEB Journal: Official Publication of the Federation of American Societies for Experimental Biology 19, nr. 2 (februari 2005): 176–94. https://doi.org/10.1096/fj.04-2079rev.
Rosenfeld AJ, Lieberman JA, Jarskog LF. Oxytocin, dopamine, and the amygdala: a neurofunctional model of social cognitive deficits in schizophrenia. Schizophr Bull. 2011;37(5):1077-1087. doi:10.1093/schbul/sbq015
Uvnäs-Moberg, Kerstin, Linda Handlin, en Maria Petersson. ‘Self-soothing behaviors with particular reference to oxytocin release induced by non-noxious sensory stimulation’. Frontiers in Psychology 5 (12 januari 2015). https://doi.org/10.3389/fpsyg.2014.01529.
https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/41/crocus-sativus
https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/13/5-htp
